Een
Didgeridoo, of kortweg Didge, is een muziekinstrument of blaasinstrument
van de Aboriginals uit Australië. Didgeridoo is eigenlijk een Europese
of Amerikaanse benaming. Toen de Europeanen in Australie kwamen zagen ze
in het noordelijk deel Aboriginals allerlei rare geluiden maken op een
holle pijp. De klank die ze hoorden leek wat op Did-zju-rrrie-doeh, Did-zju-rrrie-doeh,
Did-zju-rrrie-doeh. De naam voor het instrument was dus snel gevonden:
Didgeridoo. Om even moeilijk te worden: didgeridoo is een onomatopee, net
als koekoek. De vogel Koekoek heet zo, omdat hij als hij zingt een geluid
maakt dat klink als "koekoek"; een didgeridoo heet didgeridoo omdat een
van de ritmes klinkt als didgeridoo....
Aboriginals noemen het instrument: Yidaki, Yirdaki, Gurrmurr, Gindjunggang, of nog anders, afhankelijk van de Aboriginal stam of taal . En er zijn honderden Aboriginal talen, dus je kunt raden dat er ook veel woorden zijn voor de didgeridoo. "Gelukkig" wordt het instrument traditioneel alleen in het noorden van Australie bespeeld (Northern Territory), dus dat beperkt het aantal verschillende woorden weer.
Het instrument is niets anders dan een holle boomstam of tak. Een didge wordt tegenwoordig gemaakt van een eucalyptus boom (tenminste de 'echte' didge's). Hoe wordt zo'n eucalyptus tak nou hol? Het blijkt dat de termieten die hun nest vaak in de buurt van een eucalyptusboom hebben de eucalyptus wel lekker vinden. De termieten die maken een boom hol door het binnenste van de boom en de takken weg te vreten. Om beschermd te blijven zullen de beestjes niet zo snel door de bast heen eten. Daardoor krijg je dus mooie holle takken.
Om een eucalyptus didge te maken gaat de Aboriginal het bos in en zoekt een eucalyptus boom die in de buurt van een termieten nest staat. Als hij er een heeft gevonden dan klopt hij op de takken en luistert of er een holle tak (of stam) tussenzit. Als dat het geval is, dan kapt hij de tak af en snijdt hem op de juiste lengte. Vervolgens wordt de binnenkant nog een beetje schoongemaakt (de termieten stront wordt eruit gehaald) en de bast wordt verwijderd. Als de binnenkant niet leeg of hol genoeg is wordt soms een stok of worden hete kolen (houtskool) gebruikt om de tak verder uit te hollen. Afwerken aan de binnenkant kan ook nog gedeeltelijk met een beitel.
Daarna eventueel nog een laagje verf erover en een mondstuk van bijenwas erop, en klaar is de didge. De verf is traditioneel trouwens fijngemalen steen, oftewel oker. De kleuren die traditioneel gebruikt worden zijn dan ook aarde-achtige kleuren, zoals rood, bruin-geel, zwart en wit. De bijenwas is vaak de wat zachtere donkerbruine bijenwas van de stingless sugar bag bee, een bij zonder angel.
Goedkopere didge's worden o.a. gemaakt van bamboe. Door de bamboe uit te hollen door de tussenschotten eruit te steken kun je vrij snel een didge maken die ook heel aardig klinkt. Sterker, waarschijnlijk waren de eerste didgeridoo's ook van bamboe, maar hierover later meer.
Fabeltjes en mythen
De
didgeridoo wordt vaak "het oudste instrument", een "40.000 jaar oud instrument"
en "het enige instrument van de Aboriginals" genoemd. Dit is of niet waar
of niet te bewijzen. De oudste vermeldingen van een didgeridoo zijn aanwijzingen
in de vorm van rotsschilderingen die naar schatting 2000 jaar oud zijn.
Oudere bewijzen zijn er niet gevonden.
Verder is de didgeridoo tot ca. begin 20e eeuw alleen in het Noorden van Australie (Northern Territory) gebruikt. In alle andere gebieden komt de didge tot die tijd niet voor. Pas de laatste decennia is de didge door Australie verspreidt, vaak als symbool van Aboriginal cultuur.
Verder zijn de eerste didgeridoos waarschijnlijk van bamboe geweest. De redenen voor deze aanname zijn dat:
- de rotsschilderingen een didge laten zien met bamboe achtige ringen;
- de geschilderde didges met één hand horizontaal worden vastgehouden, wat suggereert dat ze niet zwaar zijn;
- traditioneel beschilderde didges vaak ringen vertonen die doen denken aan de bamboe ringen;
- in veel Aboriginal talen de didge nog Bamboe wordt genoemd.
Ook lijken er geen aanwijzingen te zijn dat vrouwen niet mogen spelen. In het gebied waar de didge vandaan komt wordt de didge vaak alleen door mannen bespeeld, maar hier is geen speciale reden voor, anders dan dat het in Europese landen gebruikelijk is dat bijv. mannen niet snel secretaresse of verpleegster worden.
